“Weten oud te worden is een levenskunst, bij welke de wijsheid op een zware proef gesteld wordt.” C. J. Wijnaendts Francken (1863-1944)
Tussen 30 en 40 beginnen mensen vaak de eerste tekenen van ouder worden te ervaren. In de cursus kunst van ouder worden wisselen we eigen ervaringen en gedachten uit aan de hand van filosofische teksten naar keuze van de deelnemers. We gebruiken daarbij het boek ‘De kunst van het ouder worden (grote filosofen over de ouderdom), Dohmen en Baars (vijfde druk 2012). Na deze cursus kun je je eigen ouderwordingsproces in een breder perspectief plaatsen.
De Spiegel – filosofische praktijk Deventer/Diepenveen verzorgt meerdere filosofie-activiteiten, waaronder deze gespreksgroep ‘kunst van ouder worden’. Meer informatie over het totale cursusaanbod vind je hier.
Opbouw van de cursus / gespreksgroep: Deze cursus bestaat uit zes wekelijkse bijeenkomsten van elk twee uur. Concrete data zijn 12, 19 en 26 februari, 5, 12 en 19 maart. Mocht je de eerste les moeten missen, dan kun je alsnog instappen bij les 2. Je krijgt de documenten van les 1 dan opgestuurd. We starten met kennismaken en bespreken de algemene inleiding van het boek. De volgende lessen worden ingevuld met een inleidend thema, en verder aan de hand van teksten naar eigen keuze van de deelnemers. Afhankelijk van het aantal deelnemers, kiest elke deelnemer minimaal 1, maximaal 2 teksten uit bovengenoemd boek en bereidt eigen opmerkingen of vragen voor als start van het groepsgesprek. In principe komen er per tijdvak (oudheid / middeleeuwen en renaissance / moderne tijd / 20e eeuw / hedendaagse auteurs) twee teksten aan bod voor bespreking. Daar waar de cursussen klassieke en moderne levenskunst vooral ingaan op filosofische denklijnen, staan in deze cursus filosofische teksten en de eigen beleving centraal.
Voorkennis of niveau: De cursus ‘kunst van ouder worden’ is te volgen zonder enige voorkennis of specifiek opleidingsniveau.
Kosten: Deelname kost €195,00, exclusief ticketservicekosten van €5,31. Minimaal 3, maximaal 10 deelnemers. Mocht de cursus onverhoopt niet doorgaan, krijg je de inschrijvingskosten retour.
Kortingsmogelijkheden: Meld je je met twee of meer personen aan dan is er voor de hoofdaanmelder 10% korting voor elke introducee op de cursusprijs. Je kunt maximaal 3 introducees aanmelden waardoor de korting voor de hoofdaanmelder kan oplopen tot 30% van de cursusprijs. Mensen die gebruik mogen maken van de Rechtop coupon krijgen 30% korting op de cursusprijs. Aanmelden voor de cursus met kortingsmogelijk kan door contact op te nemen met de organisator. Je krijgt dan een betalingsverzoek op maat.
“Eenzaamheid kunnen doorstaan is een hogere levenskunst. Ze is het meest zalige genot, de luxe van de denker.” Karl Gutzkow (1811-1878)
In de cursus moderne levenskunst kijken we naar de fenomenologie en het existentialistische gedachtegoed in de filosofie (Kierkegaard & Nietzsche; Husserl & Heidegger; Sartre, Beauvoir & Camus; Foucault; Nussbaum & Schmid). Deze cursus is eveneens een bredere introductie in de moderne westerse filosofie van de 19e, 20e en 21e eeuw.
De Spiegel – filosofische praktijk Deventer/Diepenveen verzorgt meerdere filsofiecursussen, waaronderhet drieluikLevenskunst (klassiek, modern en kunst van ouder worden).Meer informatie over het totale cursusaanbod vind je hier.
Levenskunst gaat over de vraag hoe je omgaat met jezelf en anderen, en de lotgevallen die je in het leven overkomen. Je kunt je natuurlijk door geloof, politiek of anderen laten vertellen hoe je je leven dient te leven. Maar biedt dit je voldoende houvast voor zingeving in je eigen leven? Wat is voor jou een ‘gelukt’ leven? Hoe essentieel is ‘gelukkig’ zijn, en kun je ook gelukkig zijn als niet alles loopt zoals je verwacht of wenst? Een cursus levenskunst geeft je geen pasklare antwoorden. Maar deze cursus biedt je wel de mogelijkheid om samen met anderen na te denken over de kunst een goed leven te leiden. In de cursus moderne levenskunst kijken we vooral naar de fenomenologie en het existentialistische gedachtegoed in de filosofie. Volgens deze filosofische lijn is er geen vooraf bepaalde definitie van wat ‘goed leven’ is, maar is het ons menselijk lot om dit zelf te bepalen en te realiseren.
Opbouw van de cursus: de cursus bestaat uit een zestal wekelijkse bijeenkomsten van elk drie uur. (Cursusdata zijn 2, 9, 16 en 23 april, 7 en 14 mei). Mocht je de eerste les moeten missen dan is het geen probleem bij les 2 alsnog in te stappen. Je krijgt de documenten van les 1 dan opgestuurd. We starten met een korte terugblik op de klassieke levenskunst. Daarna gaan we per les het gedachtegoed van een filosoof of een filosofische denklijn verkennen. Er wordt eveneens aandacht besteed aan de maatschappelijke ontwikkelingen van de betreffende tijd waarin de filosoof of filosofen leefden. Per les wordt er voor zelfstudie een filosofische tekst aangeboden, evenals praktische oefeningen of aanwijzingen hoe we het gedachtegoed kunnen vertalen voor onszelf.
Voorkennis of niveau: Het kan handig zijn eerst de cursus klassieke levenskunst te volgen als basis voor de cursus moderne levenskunst, maar dit is niet per se noodzakelijk. Verder kun je deze cursus volgen zonder enige voorkennis of specifiek opleidingsniveau.
Kosten: Deelname kost €275,00, exclusief €7,25 ticketservicekosten. Minimaal 3, maximaal 10 deelnemers. Mocht de cursus onverhoopt niet doorgaan, krijg je de inschrijvingskosten retour. Heb je een vraag, of lukt het niet je ticket via Eventbrite te reserveren? Laat het me weten via het contactformulier!
Kortingsmogelijkheden: Meld je je met twee of meer personen aan dan is er voor de hoofdaanmelder 10% korting voor elke introducee op de cursusprijs. Je kunt maximaal 3 introducees aanmelden waardoor de korting voor de hoofdaanmelder kan oplopen tot 30% van de cursusprijs. Mensen die gebruik mogen maken van de Rechtop coupon krijgen 30% korting op de cursusprijs. Aanmelden voor de cursus met kortingsmogelijk kan door contactop te nemen met de organisator. Je krijgt dan een betalingsverzoek op maat.
“Levenskunst ligt dichter bij de krijgskunde dan bij de danskunst” – Marcus Aurelius, Romeins keizer(121 – 180)
In de cursus klassieke levenskunst bestuderen we een 6-tal filosofielijnen (Socrates, Aristoteles, Epicurus, Stoa, Cynici-Sceptici en Augustinus). Met deze cursus krijg je eveneens een globaal overzicht van – en introductie in de Grieks-Romeinse klassieke filosofie (600 v. Chr. tot 500 na Chr.). Na afloop van de cursus beschik je, naast specifieke kennis over de levenskunst en de algemene filosofische ontwikkeling van die tijd, ook over filosofische teksten en specifieke oefeningen om je eigen levenskunst verder te ontwikkelen.
De Spiegel – filosofische praktijk Deventer/Diepenveen verzorgt meerdere filsofiecursussen, waaronder het drieluikLevenskunst (klassieke en moderne levenskunst,evenals kunst van ouder worden). Meer informatie over het totale cursusaanbod vind je hier.
Levenskunst draait om de vraag hoe je jezelf en anderen benadert, en hoe je omgaat met de gebeurtenissen die je in het leven tegenkomt. Natuurlijk kun je je leven baseren op geloof, politieke overtuigingen of de meningen van anderen, maar bieden deze werkelijk de juiste houvast voor zingeving in jouw leven? Wat betekent voor jou een ‘gelukt’ leven? Hoe belangrijk is ‘gelukkig zijn’ voor jou, en is het mogelijk om geluk te ervaren, zelfs als het leven niet altijd verloopt zoals je had gehoopt? Een cursus in levenskunst geeft je geen kant-en-klare antwoorden, maar biedt wel de ruimte om samen met anderen na te denken over hoe je een goed leven kunt leiden. In de cursus klassieke levenskunst verkennen we dit aan de hand van Griekse en Romeinse filosofen uit de klassieke oudheid. Hun filosofieën gaan ervan uit dat er een bepaalde essentie is van ‘het goede leven’. Het is aan de mens om deze essentie te ontdekken en ernaar te leven, zodat hij of zij gelukkig wordt.
Opbouw van de cursus: De cursus wordt eens per twee weken gegeven en bestaat uit zes bijeenkomsten van elk drie uur (Data 11 en 25 februari, 11 en 25 maart, 8 en 22 april ). Mocht je de eerste les moeten missen, dan is het geen probleem om bij de tweede les alsnog in te stappen. Je krijgt de lesstof van les 1 dan alsnog toegestuurd. We starten met een algemene inleiding. Daarna gaan we per les het gedachtegoed van een filosoof of een filosofische denklijn verkennen. Er wordt eveneens aandacht besteed aan de maatschappelijke ontwikkelingen van de betreffende tijd waarin de filosoof of filosofen leefden. Per les wordt een filosofische tekst en praktische oefeningen of aanwijzingen aangeboden voor zelfstudie.
Voorkennis of niveau: De cursus klassieke levenskunst is te volgen zonder enige voorkennis of specifiek opleidingsniveau.
Kosten: Deelname kost €275,00, exclusief ticketservicekosten van €7,25. Minimaal 3, maximaal 10 deelnemers. Mocht de cursus onverhoopt niet doorgaan, krijg je de inschrijvingskosten retour.
Kortingsmogelijkheden: Meld je je met twee of meer personen aan dan is er voor de hoofdaanmelder per introducee10% korting op de cursusprijs. Je kunt maximaal 3 introducees aanmelden waardoor de korting voor de hoofdaanmelder kan oplopen tot 30% van de cursusprijs. Mensen die gebruik mogen maken van de Rechtop coupon krijgen 30% korting op de cursusprijs. Aanmelden voor de cursus met kortingsmogelijk kan door contact op te nemen met de organisator. Je krijgt dan een betalingsverzoek op maat.
Kinderen geloven in sprookjes. Kabouters en Sinterklaas bestaan. Grote mensen geloven in theorieën en complottheorieën. Wat is het verschil? Kinderen zijn verdrietig, onthutst soms als hen wordt verteld dat hun sprookje fictie is, maar accepteren dit gaandeweg met trots als onderdeel van ‘groot’ worden. Als grote mensen wordt verteld dat hun theorie fictie is praten ze niet meer met elkaar, of bestrijden elkaar te vuur en te zwaard om de ander te overtuigen van de eigen waarheid. We hebben de afgelopen keren in ons filosofiecafé gesproken over ‘taal’ en ‘luisteren’. Maar zijn die twee voldoende om tot een gemeenschappelijke waarheid te komen? Marijn Kruk (onderzoeker en journalist) zei in de podcast ‘achter de frontlinie’ dat complotdenkers en populisten door angst in een fictieve wereld leefden en dat we de realiteit, de werkelijkheid op hen moesten heroveren door hen te doordringen van de feiten. Maar wie zegt dat de feiten van de niet-populisten niet even fictief zijn als die van de populisten? Hoe slaan we dan de brug? Wat denk jij?
Filosofiecafé is voor iedereen die wil filosoferen en durft te denken, ongeacht leeftijd, sociale achtergrond of opleiding. De ware kunst van filosoferen is niet zozeer het geven van je mening, maar eerder het stellen van de juiste vraag en onderzoeken van je eigen aannames.Heb jij dat vermogen of wil je dit (beter) leren? Kom dan naar het filosofiecafé. Doe je mee? Meld je dan snel aan en reserveer je plek via Eventbrite. Er is plek voor maximaal 25 deelnemers. De avond vindt plaats in de bovenzaal van het gezellige EETCAFÉ DE 7E HEMEL, grote kerkhof 28, Deventer.
De avond wordt georganiseerd en begeleid door filosoof Trees Schopman van de Spiegel – filosofische praktijk Deventer.
Filosofiecafé Deventer 5 december: over ‘feit of fictie’ Locatie: Eetcafé de 7e hemel (bovenzaal) , Grote Kerkhof 28, Deventer Tijd: 20.00 tot 22.00 uur Aanmelden en kosten: vrije gift en aanmelden via Eventbrite ivm maximum groepsgrootte.
“De grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld / Die Grenzen meiner Sprache bedeuten die Grenzen meiner Welt”. – Ludwig Wittgenstein, Oostenrijks – Engels filosoof (1889 – 1951)
Wat is de kracht van taal? We horen Trump, Harris, Poetin, Zelensky en de nodige anderen over wat er in de wereld gebeurt. Mensen die met elkaar een wereld delen, maar ondertussen in totaal verschillende werelden lijken te leven. We hoeven het niet eens zo ver te zoeken. Kijk naar onze politieke partijen en hun fractieleiders. Maar kijk ook naar onze buren en vrienden, naar onze familie, partners en kinderen. Soms lijken die ook in een andere wereld te leven. Wat maakt onze beleving zo verschillend? Of is het enkel gelegen in ons taalgebruik en verschillen we in wezen niet zo veel van elkaarmin wat we willen en bedoelen? Wat denk jij?
Filosofiecafé Deventer 3 oktober: over ‘taal’ Locatie: Eetcafé de 7e hemel (bovenzaal) , Grote Kerkhof 28, Deventer Tijd: 20.00 tot 22.00 uur Aanmelden en kosten: vrije gift en aanmelden via Eventbrite ivm maximum groepsgrootte.
Filosofiecafé is voor iedereen die wil filosoferen en durft te denken, ongeacht leeftijd, sociale achtergrond of opleiding. De ware kunst van filosoferen is niet zozeer het geven van je mening, maar eerder het stellen van de juiste vraag en onderzoeken van je eigen aannames.Heb jij dat vermogen of wil je dit (beter) leren? Kom dan naar het filosofiecafé. Doe je mee? Meld je dan snel aan en reserveer je plek via Eventbrite. Er is plek voor maximaal 25 deelnemers. De avond vindt plaats in de bovenzaal van het gezellige EETCAFÉ DE 7E HEMEL, grote kerkhof 28, Deventer. De avond wordt georganiseerd en begeleid door filosoof Trees Schopman van de Spiegel – filosofische praktijk Deventer.
Dit blog is geschreven nav filosofiecafé Deventer 2 november 2023 en opgedragen aan de bezoekers van die avond: Wim, Harry, Hans, Sander, Folkert, Erik en Emile
Inleiding In de oude Griekse filosofie is het ‘samen spreken over samenlevingskwesties’, het meest optimale dat je als mens kunt doen. Socrates sprak mensen daarom aan op het marktplein en zette hen aan tot denken. Aristoteles noemde de mens een politiek dier en wie geen deel wilde nemen aan de polis, omdat hij zichzelf genoeg was, een beest of een god. Hannah Arendt noemt drie activiteiten die het menselijke leven kenmerken; arbeid, werken en handelen. Met dit laatste bedoelt zij het politieke handelen, het discussiëren met elkaar om de samenleving waar je deel vanuit maakt vorm te geven. Ook volgens haar was dit de meest verheven bezigheid, boven arbeid om het eigen leven in stand te houden en werken om praktische dingen te maken om het leven te veraangenamen. Wat maakt politiek handelen zo belangrijk voor de mens? Is het vergelijkbaar met een eerste levensbehoefte zoals eten en drinken, helemaal als je bedenkt dat mensen hongerstaking inzetten als strijdmiddel? Hoe ziet ons eigen politieke handelen eruit in een wereld die vaak groter is dan we kunnen behappen? Als politiek handelen het meest optimale is dat wij als mensen kunnen doen, hoe kunnen we de ‘politieke arena’ dan vormgeven op een manier waarin ieder mens tot zijn of haar politieke recht komt?
Politiek In eerste instantie lijkt het alsof we best wel kunnen overleven zonder al dat politieke gedoe, zonder al die politieke spelletjes waar we af en toe (of te vaak) doodmoe van worden. Politiek en politiek handelen heeft voor velen van ons geen positieve klank. Maar wat is het eigenlijk? Wat zijn onze eerste associaties als we denken aan ‘politiek handelen’? Spreken, vechten, verbonden sluiten, ook ‘handel drijven’ kwamen als associaties in mij op tijdens de voorbereiding. Het werd bevestigd tijdens de filosofie-avond waar associaties naar voren kwamen als ‘oorlog met Oekraïne, statement Rutte over Israël, compromissen sluiten, manipuleren, argumenteren vanuit standpunten, lobbyen, achterkamertjes … Tijdens de avond concludeerden we dat politiek handelen zich eigenlijk in alle regionen van de samenleving afspeelt. Niet alleen in de tweede kamer, of in Brussel of op het internationale strijdtoneel, maar ook op het werk in contact met je leidinggevende of collega’s. Ook in het contact met je buren, partners onder elkaar en zelfs kinderen handelen politiek naar hun ouders, vriendjes en leerkrachten zonder dat ze zich dat bewust zijn. Is er dan een enkel werkwoord te vinden dat synoniem is met politiek handelen? We kwamen uit op ‘onderhandelen’ en ‘binden’ in de trant van een gemeenschap kweken en mensen hieraan binden.
Doel van politiek Als we het op deze manier bekijken, wat is dan het doel van politiek handelen, van ons onderhandelen, van het binden tot een gemeenschap? We geven onze eigen ruimte vorm, en voor we deze ruimte vormgeven moeten we eerst deze ruimte claimen of veroveren op de andere partij. We moeten vriend van vijand scheiden. Waarvoor hebben we deze ruimte nodig, wat maakt die vormgeving van eigen ruimte zo belangrijk voor ons? Hierin geven we vorm aan onze eigen identiteit. We laten door ons gedrag, onze kleding, inrichting van ons huis, onze straat, dorp, stad, ons land, onze samenleving, en bovenal in onze gedeelde normen en waarden zien wie we zijn. Niet alleen voor die ander, maar ook voor onszelf. Want wie we zijn is van binnenuit niet direct grijpbaar voor ons, zoals je jezelf niet kunt bekijken zonder spiegel als hulpmiddel. We kunnen onszelf alleen waarnemen in de spiegel van onze omgeving. We zoeken en creëren een omgeving waarin we onszelf thuis voelen, waarin we ons kunnen nestelen volgens Cornelis (Logica van het gevoel, 2001). Een omgeving die past bij onze identiteit. Is het vormgeven van onze eigen identiteit te zien als een grondrecht voor mensen? Als je ziet dat mensen bereid zijn te sterven voor het behoud van eigen land, eigen cultuur, eigen waardigheid, dan zou het in ieder geval een erkend grondrecht voor mensen moeten zijn. Mensen zijn niet alleen bereid te sterven voor behoud van deze noodzakelijke persoonlijke ruimte, ze zijn ook bereid hiervoor te doden. En als mensen of groepen op deze levensbedreigende houding tegenover elkaar staan en elkaar de eigen identiteit ontzeggen of teveel beperken, is het oorlog!
Het optimale Het lijkt me niet dat Aristoteles en Arendt het onderling oorlog voeren, in welke mate en in welke vorm dan ook, als het optimale van de menselijke mogelijkheden wilden bestempelden. Dus het politiek handelen dat zij bedoelden moet juist iets zijn dat dit exces om je eigen ruimte te claimen en de ander zijn ruimte te ontzeggen weet te voorkomen. Het optimale is samen spreken over wederzijdse behoeften en noden en het samen delen of verdelen van ruimte op grond van kennis van de behoeften van die ander, maar ook kennis van de eigen behoeften, en op basis van gedeelde interessen en belangen. Hannah Arendt zegt in dit opzicht dat je emoties als liefde en vriendschap thuis moet laten en niet meenemen naar de onderhandelingstafel want dat is in haar ogen apolitiek.
Zien en gezien worden. Hebben wij voldoende kennis van de behoeften en noden van onszelf en van die ander? Als je kijkt naar het gebrek aan vertrouwen in de politiek zoals dat nu in het nieuws komt dan blijkt dat de huidige politici onvoldoende kennis hebben van de noden en de behoeften van het eigen volk. Heeft het volk zelf wel voldoende kennis van de eigen noden en behoeften? Dat is maar de vraag. In een tijd waarin we op onszelf menen te staan en niet meer verbonden zijn met een hoger iets als een God of Natuur, zijn we allemaal losgezongen individuen, groeit de eenzaamheid en ontstaat er te veel schreeuwerigheid in plaats van luisterend gesprek. We kennen elkaar steeds minder in onze wederzijdse behoeften en noden, en met het wegvallen van deze kennis versplintert ook de spiegel voor onze eigen zelfwaarneming en zelfkennis. Geen wonder dat onze politici dan politiek handelen vanuit hun eigen optiek en het contact en voeling met het volk verliezen. Valt hen dat kwalijk te nemen als het volk zelf niet meer mondig is bij gebrek aan zelfinzicht? We hebben de spiegelende ander nodig voor zicht op onszelf. Er is gebrek aan solidariteit, dat is het grote probleem van de huidige tijd, roepen schrijver Arnold Grunberg en milieuactiviste Greta Thunberg. We zien elkaar niet meer en willen niet met elkaar delen in wat we nodig hebben, terwijl we dit zien van de ander, deze kennis van de ander, broodnodig hebben voor het zien en (her)kennen van onszelf, volgens eerder genoemde Cornelis.
Ubuntu Maar wat dan? Bij onderhandelen, en dus politiek handelen, staat toch ons eigen belang voorop? En daarom moet je je soms afsluiten voor het belang en leed van de andere partij, anders verlies je terrein dat je niet wilt verliezen. Bovendien zei Hannah Arendt dat toch zelf? Emoties en gevoelens horen niet aan de onderhandelingstafel. Tegelijk erkennen we dat niet altijd het recht van de sterkte en slimste mag gelden, daarvoor hebben we wetten en regels ontworpen. Dan is eerlijk onderhandelen en dus eerlijke politiek toch voldoende gewaarborgd? Als we zien wat er nationaal en internationaal, laat staan onderling tussen mensen, mis gaat en belandt in schijnbaar onoplosbare conflicten en leed, dan kun je daar vraagtekens bij stellen. Zoals we de fysieke wereld en onze rol als mens daarin anders moeten gaan bekijken om klimaatproblematiek op te lossen en verder te voorkomen, zo moeten we ook onze eigen relatie met anderen opnieuw onder de loep nemen volgens Annette-Nobuntu Mul. Ze wijst ons op de Ubuntu filosofie met het motto ‘ik ben omdat wij zijn’.
Tot slot Ik wil hier eindigen met een mooie opmerking van een deelnemer aan dit filosofiecafé: politiek handelen is het onmogelijke mogelijk maken. Als dat toch eens zo mocht zijn, dan kunnen we samen wondertjes verrichten!
Filosofiecafé Deventer: van oktober tot en met april elke eerste donderdagavond van de maand in de bovenzaal van EETCAFÉ DE 7E HEMEL, grote kerkhof 28, Deventer. Zie de geplande evenementen.
