Filosofiecafé Deventer: ‘Mij een zorg’ – 3 april 2025
Door Trees Schopman
De Spiegel – Filosofische Praktijk Deventer
www.filosofischepraktijkdeventer.nl
April – Filosofiemaand: Over ‘Mij een Zorg’
“De zorg voor het menselijk leven en geluk, en niet de vernietiging, is het eerste en enige doel van goed bestuur.” – Thomas Jefferson, Amerikaans president en filosoof (1743 – 1826).
“Zorg geven aan anderen is de huur die u betaalt voor uw kamer hier op aarde.” – Muhammad Ali, Amerikaans bokser (1942 – 2016).
Deze twee citaten brengen ons meteen bij de essentie van zorg: een maatschappelijk en persoonlijk vraagstuk. In het eerste citaat wordt zorg gepositioneerd als een verantwoordelijkheid van de overheid richting haar burgers, terwijl het tweede citaat zorg neerzet als een fundamentele menselijke plicht tegenover elkaar, los van de overheid en ingebed in een dieper, vaak spiritueel besef van verbondenheid.
Wat is zorg?
Zorg, in welke vorm dan ook, roept bij ons allemaal bepaalde beelden en gevoelens op. Is het de taak van de overheid om zorg voor ons te regelen, zodat wij ons kunnen richten op andere zaken in ons leven, zoals werk of ontspanning? Denk bijvoorbeeld aan kinderopvang, onderwijs, of zorg voor ouderen en zieken. Of is zorg voor onze naasten, zoals voor een kind of een ouder, toch een onvervreemdbare verantwoordelijkheid die we niet mogen uitbesteden aan de staat?
Joan Tronto, politiek filosoof, stelt dat we ‘de democratie zouden moeten zien als de verdeling van zorgverantwoordelijkheden’. Maar hoe kunnen we deze verantwoordelijkheid verdelen? Wat is zorg eigenlijk? Wie heeft zorg nodig, en wie draagt die verantwoordelijkheid? Tronto roept ons op om zorg niet als een ‘last’ te zien, maar als een essentiële, gezamenlijke taak van de samenleving. Toch is het belangrijk om te begrijpen hoe we zorg definiëren en hoe we de zorgen zelf waarderen.
Associaties met ‘Mij een zorg’
Tijdens de bijeenkomst in Deventer werden deelnemers gevraagd om hun eerste associaties met de uitdrukking ‘mij een zorg’ te delen. Dit leidde tot interessante discussies. Betekent dit ‘mij een zorg’ een vorm van onverschilligheid of juist een scherpe afbakening van verantwoordelijkheden? En wat betekent dit voor de rol van mannen en vrouwen in zorgverantwoordelijkheid? Is zorg werkelijk een taak die specifiek toebehoort aan vrouwen, zoals soms wordt gesuggereerd? Of moeten we ons de vraag stellen of zorg uiteindelijk genderneutraal is, een gezamenlijke taak van de maatschappij?
Zorg per Levensfase
Zorgbehoefte verandert met de levensfasen. Voor jonge kinderen zijn het de ouders die zorg dragen. Voor ouderen is het vaak de samenleving of familie die zorgt. Wat betekent dat voor ons? Welke zorg hebben we zelf nodig en welke zorg kunnen we geven? Hier is een kort overzicht van zorgbehoeftes per levensfase:
- 0 tot 4/6 jaar: Baby’s en peuters hebben zorg en bescherming nodig van ouders of verzorgers.
- 6 tot 12 jaar: Kinderen krijgen begeleiding in hun ontwikkeling.
- 12 tot 18 jaar: Pubers en jongeren staan op de grens van zelfstandigheid en hebben soms ondersteuning nodig.
- 18 tot 25 jaar: Adolescenten en jongvolwassenen beginnen hun eigen leven te leiden en hebben soms zorg in de overgang naar volwassenheid.
- 25 tot 45 jaar: Deze fase is voor young potentials en startende ouders, met een balans tussen eigen zorgbehoefte en de zorg voor kinderen.
- 45 tot 65 jaar: Oudere ouders die te maken krijgen met de ‘midlifecrisis’ of het zorgen voor oudere ouders.
- 65 tot 85 jaar: Jongbejaarden en beginnende pensionado’s, vaak met een groeiende zorgbehoefte.
- 85 jaar en ouder: Ouderen die te maken krijgen met aftakeling en intensieve zorg.
Zorgwaardering en de Maatschappelijke Gevolgen
Wat gebeurt er als zorgbehoefte niet of onvoldoende wordt erkend? Denk aan de overbelasting van mantelzorgers, die onterecht als vanzelfsprekend zorg voor hun naasten dragen. Of het falen van maatschappelijke structuren die niet voldoende middelen bieden om zorg te organiseren. We moeten ons afvragen of de zorg in Nederland momenteel voldoende gewaardeerd wordt. Het gaat niet alleen om financiële waardering, maar ook om emotionele en maatschappelijke erkenning voor de zorg die dagelijks wordt geleverd.
Joan Tronto benadrukt dat zorg niet enkel een persoonlijke verantwoordelijkheid is, maar een collectieve taak van de samenleving. In haar visie zou democratie moeten draaien om de vraag: hoe verdelen we zorgverantwoordelijkheid? Is zorg enkel een privézaak of moet het ook een gedeelde verantwoordelijkheid zijn, ondersteund door de overheid?
Zorg als Collectieve Verantwoordelijkheid
Tronto stelt dat de samenleving als geheel verantwoordelijk is voor zorg. Het is een fundamenteel aspect van democratie, niet alleen een persoonlijke, intieme handeling. Zorg mag niet alleen beperkt blijven tot een privéaangelegenheid, maar moet collectief gedragen worden. Dit zou betekenen dat we de zorg voor anderen niet kunnen afschuiven op alleen vrouwen of zorgprofessionals. Iedereen heeft hierin een rol te spelen, van beleidsmakers tot gewone burgers.
Kanttekeningen: Wie Bepaalt Zorgbehoefte?
Maar wie bepaalt eigenlijk wat zorgbehoefte is? En wie bepaalt welke zorg noodzakelijk is? Moet de overheid zich met de inhoud van zorgbemiddeling bemoeien, of moet zij enkel de mogelijkheid creëren voor zorgvragen en -verlening? Hoe voorkomen we dat mensen, zoals mantelzorgers, zich overbelast voelen? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat zorg niet een ‘mij een zorg’-houding uitlokt, waarbij solidariteit ontbreekt?
Tot Slot: Een Andere Blik op Zorg
Wat zeggen anderen over zorg en verantwoordelijkheid? De volgende citaten inspireren ons tot reflectie:
- “Als je wilt dat je kinderen met beide voeten op de grond blijven staan, moet je verantwoordelijkheid op hun schouders laden.” – Abigail Van Buren, Amerikaans columniste
- “De eerste stap in de evolutie van ethiek is een gevoel van solidariteit met andere mensen.” – Albert Schweitzer, Duits arts en filosoof
- “Wat zal me een zorg zijn wat alleen mij een zorg is?” – André Malraux, Frans schrijver
- “Het zijn de vrouwen die zachtheid en zorg hebben uitgeademd in de harde vooruitgang van de mensheid.” – Koningin Elizabeth II
Filosofiecafé Deventer – De Eerste Donderdag van de Maand
Wil je op de hoogte blijven van de volgende bijeenkomsten? Schrijf je in voor de nieuwsbrief via de website filosoferenindeventer.nl!
Hieronder vind je de gebruikte presentatie van deze avond in pdf.
