In het Filosofiecafé van Deventer op 5 december 2024 stonden de thema’s feit en fictie centraal. Georganiseerd door De Spiegel, de filosofische praktijk van Deventer, werd dit bijzondere evenement geleid door Trees Schopman. De avond werd gekarakteriseerd door dieper graven in de aard van werkelijkheid, waarheidsvinding en de kracht van verhalen. De vraag was: Hoe komen we als tegenpolen tot een gemeenschappelijke waarheid?
Feit of Fictie?
De avond begon met een provocerende vraag: Kunnen we de werkelijkheid van de ander heroveren door deze van feiten te voorzien? Als de werkelijkheid van de ander als fictie wordt beschouwd, betekent dit dan dat ook onze eigen werkelijkheid fictief is? Aan de hand van deze vraag werd het terrein van feit en fictie verkend.
Schopman stelde voor om even stil te staan bij de omstandigheden van de avond: Wat zijn de feitelijke omstandigheden van vanavond? Wat zijn de fictieve omstandigheden? Dit leidde tot een levendige discussie over de rol van perceptie en hoe we de werkelijkheid in verhalen vervlechten.
De discussie werd verder verdiept door het citaat van Jessamyn West, een Amerikaanse schrijfster: “Fictie onthult waarheden die de werkelijkheid verbergt.” Dit bracht de deelnemers aan het denken: Welke verborgen waarheden komen naar voren wanneer we fictie beschouwen als een spiegel voor de realiteit?
Het Denken van Albert Einstein
De filosoof Albert Einstein werd ingeroepen om ons verder te laten reflecteren over de externe wereld. Einstein stelde dat ons geloof in een externe wereld, los van onze waarneming, de basis vormt van de natuurwetenschappen. Tegelijkertijd wees hij erop dat zintuiglijke waarneming slechts indirecte informatie biedt over die wereld. Dit leidde tot de vraag: Bestaat er een externe wereld? Of is deze slechts het product van onze waarneming?
De Fenomenologie van Waarnemen
De benadering van fenomenologisch waarnemen kwam aan bod, waarbij de wereld om ons heen wordt waargenomen zonder vooropgezette oordelen en interpretaties. Schopman wees erop dat, hoewel fenomenologisch waarnemen ons zou moeten helpen om vrijer naar de wereld te kijken, het toch moeilijk blijft als iedereen vastzit in zijn eigen interpretatie. Waarheid lijkt dan misschien een ongrijpbaar concept, steeds weer afhankelijk van de beleving van het individu.
De Wereld als Relatie: Carlo Rovelli
Carlo Rovelli, een fysicus, werd geïntroduceerd als denker die stelt dat de werkelijkheid niet bestaat zoals wij die begrijpen. Voor hem is de wereld geen verzameling objecten, maar een complex netwerk van relaties. Hoe we de wereld zien, beïnvloedt hoe we ons handelen en onze toekomst vormgeven. Als alles met elkaar in relatie staat, hoe kunnen we dan gezamenlijk handelen als iedereen zijn eigen, persoonlijke waarheid heeft?
Het Belang van een Gezamenlijk Verhaal
De vraag werd gesteld: Hoe komen we tot een gezamenlijk verhaal? Dit leidde tot een experiment met de aanwezigen, waar gezamenlijk zingen centraal stond. Het experiment liet zien dat wanneer mensen samen zingen, er een soort gezamenlijk narratief ontstaat. De dirigent, in dit geval, is essentieel voor het begeleiden van het verhaal. Wat houdt die rol precies in? Dit werd verder onderzocht door het zien van een inspirerende video van een dirigent die, ondanks beperkingen, een groep zangers leidde.
Wat we zien in de rol van de dirigent is dat er, zelfs in een situatie zonder duidelijke leiding, een gezamenlijk verhaal kan ontstaan. Dit roept de vraag op over de rol van zangers of spelers in een groter geheel: Is hun bijdrage in het gezamenlijke verhaal ook persoonlijk, of is het volledig ingebed in een collectief proces?
Filosofische Reflecties
De avond eindigde met een aantal diepere reflecties. Schopman benadrukte de noodzaak van een gezamenlijke aanpak en samenwerking, zelfs wanneer persoonlijke belevingswerelden variëren. Uiteindelijk leidt dit tot de conclusie dat we altijd met elkaar verbonden zijn in de zoektocht naar waarheid en betekenis.
Wat Brengt de Toekomst?
Met het oog op de toekomst van filosofische gesprekken in Deventer, werd het publiek uitgenodigd om in 2025 weer deel te nemen aan verschillende filosofische activiteiten. Het maandelijkse Filosofiecafé blijft een platform voor het verdiepen van ideeën en de zoektocht naar gemeenschappelijke waarheden in de complexe wereld om ons heen.
Blijf Op de Hoogte!
Wil je op de hoogte blijven van de laatste filosofische evenementen en activiteiten in Deventer? Schrijf je in voor de nieuwsbrief via de website van Filosofische Praktijk Deventer!
Dank aan iedereen die deze avond mogelijk maakte en bijdroeg aan de levendige discussies. We wensen iedereen fijne feestdagen en een inspirerende start van het nieuwe jaar!
Hieronder vind je de presentatie van die avond in pdf.
